IUU (Illegal, unreported and unregulated fishing) là các hoạt động đánh bắt cá bất hợp pháp, không có báo cáo và không theo quy định. Theo Ủy ban châu Âu (EC), hoạt động này là một trong những hoạt động gây tác hại nghiêm trọng cho môi trường biển, tính bền vững của các đàn cá và tình hình kinh tế -xã hội của ngư dân. Theo đó, EC ban hành quy định số 1005/2008 vào tháng 9/2008 nhằm thiết lập hệ thống trong cộng đồng phòng ngừa, ngăn chặn và xóa bỏ các hoạt động này.

Theo EC, việc đánh bắt cá bất hợp pháp, không báo cáo và không được quản lý mỗi năm thu được khoảng 10 tỷ Euro trên toàn thế giới. EU là thị trường nhập khẩu lớn nhất của các sản phẩm thủy sản, họ cho rằng, nguyên nhân quan trọng của việc sản phẩm IUU vào EU là do thị trường này thiếu cơ chế kiểm soát, truy nguyên nguồn gốc. Do đó, việc thực hiện Luật IUU là cần thiết. Đầu năm 2010 sẽ là thời điểm áp dụng, theo đó tất cả lô hàng thủy sản khai thác phải có chứng nhận tên tàu và vùng biển khai thác.

Với 12 chương, Luật quy định, điều kiện tiên quyết để nhập thuỷ sản vào EU là giấy chứng nhận thể hiện thông tin về tính hợp pháp của sản phẩm. Giấy này được quốc gia chủ tàu chứng thực, phù hợp với trách nhiệm quốc gia theo luật pháp quốc tế. Chứng nhận này áp dụng cho tất cả các sản phẩm trừ sản phẩm thuỷ sản nước ngọt, cá cảnh và một số loại thân mềm, sò, hàu, trai...

Luật cũng nêu rõ các quốc gia thành viên EU phải áp dụng việc xử phạt ở mức tối thiểu ít nhất gấp 5 lần giá trị của sản phẩm thuỷ sản sai phạm thu hồi được. Mức phạt ít nhất gấp 8 lần giá trị của sản phẩm trong trường hợp tái phạm một sai phạm nghiêm trọng trong thời gian 5 năm. Ngoài ra có thể tiến hành các biện pháp xử khác kèm theo như tịch thu tạm thời tàu đánh bắt cá vi phạm, tịch thu sản phẩm đánh bắt được và ngư cụ bị cấm, tạm dừng hoặc thu hồi giấy phép đánh bắt, giảm bớt hoặc thu hồi quyền đánh bắt...

EU hiện là thị trường nhập khẩu lớn nhất của thuỷ sản Việt Nam, chiếm 26% tỷ trọng xuất khẩu thuỷ sản nếu tính riêng 5 tháng đầu năm 2009. Việt Nam không phản đối Luật IUU, tuy nhiên thời hạn áp dụng từ tháng 1/2010 là thiếu thực tế, không đủ thời giản để đáp ứng những yêu cầu của EU. Bởi lẽ, ngành đánh bắt hải sản của Việt Nam có quy mô nhỏ lẻ, trình độ của nhiều ngư dân còn hạn chế. Hơn nữa, việc mua bán không được tiến hành trực tiếp với doanh nghiệp và các thương lái. Do vậy, rất khó để có được giấy chứng nhận của từng lô hải sản đánh bắt. Vì thế, theo Hiệp hội chế biến và xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam (VASEP), thì EU phải có lộ trình 2-3 năm để tiến hành và có hướng dẫn cho các nước thực hiện.

Nguyễn Trang
http://www.tgvn.com.vn/Item/VN/KinhTe/2009/7/993751439437ABC3/